چهارشنبه، تیر ۲۸، ۱۳۹۱

ریچارد داوکینز

ریچارد داوکینز به عنوان یک زیست‌شناس فرگشتی (Evolutionary Biologist) فهم ما را نسبت خاستگاه ژنتیکی گونه‌مان گسترش داده است. او تبحر خاصی در ساده کردن مسائل پیچیده علمی برای فهم عموم دارد. «ژن خودخواه» نخستین کتاب این دانشمند است که برایش شهرت زیادی به ارمغان آورد. بعد از آن او «فنوتیپ گسترش‌یافته» را به رشته تحریر درآورد که به طور کلی حاوی این مطلب است که: انتخاب داروینی در سطح افراد عمل نمی‌کند، بلکه در سطح ژن‌ها و دی ان آ عمل می‌نماید. پیامد این نکته شگفت انگیز است: ما تنها به یک جهت فرگشته‌ایم – برای خدمت به ژن‌های سازنده‌مان.

مطلب مهم دیگری که داوکینز ارائه نموده مفهوم «مم» است. مم یا میم (Meme) به معنی واحدهای همانندساز فرهنگی است. در واقع هر ایده؛ واژه؛ یا مدی که از فرد به فرد (مغز به مغز) منتقل می‌شود یک مم است. مم درست همانند برابر زیستی خود بر اساس نوعی انتخاب طبیعی ادامه می‌یابد. به این معنی که مم موفق ممی است که بتواند خودش را از فردی به فرد دیگر و از نسلی به نسل دیگر منتقل سازد. به این مفهوم تمام زبان‌های بشری موجود و افسانه‌های باقی‌مانده از قدیم و ایده‌های موفق اعصار که کپی شده‌اند مم هستند. خود واژۀ مم که برای اولین بار داوکینز آن را در کتاب ژن خودخواه (۱۹۷۶) به کار برد یک مم گیرا و مسری بوده که از آن زمان تا کنون محبوبیت بسیار یافته و در کتاب‌ها و مراجع مختلف تکرار شده است.

داوکینز در چند سال اخیر در زمینه بیخدایی نیز مشهور گشته؛ و در کنار دنیل دنت، واژه «روشن» (Bright) را به عنوان برابری برای بیخدا (Atheist) پیشنهاد داده است. از این جهت که شاید روشن بار منفی واژه بیخدا را در اذهان نداشته باشد؛ و استفاده از آن برای بسیاری از ناباوران تسهیل شود. این سخنرانی (بالا) در تد ۲۰۰۲ (TED) نقطه عطفی در جنبش بیخدایی نو (New Atheism) بوده است. او همچنین در کتاب مشهور توهم خدا (گاد دلوژن) در سال ۲۰۰۶ به دفاع از بیخدایی و اصول علمی به جای خلقتگرایی (Creationism) و آفرینش هوشمند (Intelligent Design) پرداخته است.